Οι Θερμοπύλες που δεν έπεσαν
Το ’40, έτσι όπως το διδαχθήκαμε οι μεγαλύτεροι στο σχολείο - κι έτσι όπως δεν το διδάσκονται σήμερα τα παιδιά μας - δεν ήταν απλά ένα έπος. Στην πραγματικότητα ήταν μιά σειρά από έπη. Ένα από αυτά διαδραματίσθηκε στο βορειοηπειρωτικό ύψωμα 731 από τις 9 έως τις 15 Μαρτίου 1941, όταν ο Μουσολίνι έδωσε...
την διαταγή για την περίφημη «εαρινή επίθεση» γοήτρου του ιταλικού στρατού.
Μέχρι τότε η ξιπασμένη υπόσχεση που είχε δώσει στον σύμμαχό του Χίτλερ, ότι «θα τσακίσει τη ραχοκοκκαλιά των Ελλήνων», είχε υλοποιηθεί ως τραγωδία του από 14 Νοεμβρίου διαρκώς υποχωρούντος ιταλικού στρατού. Οι συνεχείς αλλαγές των Ιταλών αρχιστρατήγων του αλβανικού μετώπου δεν είχαν φέρει κανένα αποτέλεσμα και ο Χίτλερ αδημονούσε να τελειώνει με την ελληνική εκκρεμότητα για να εξαπολύσει την «Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα» κατά της Σοβιετικής Ένωσης. Ήδη οι Γερμανοί στρατηγοί είχαν καταστρώσει το σχέδιο «Μαρίτα» για την επίθεση κατά της Ελλάδας κι ο Μουσολίνι καιγόταν να τους προλάβει και ν’ αποδείξει στους ισχυρούς του συμμάχους ότι μπορούσε και μόνος του να κάμψει την αντίσταση των Ελλήνων.
Έτσι τις παραμονές της ιταλικής αντεπίθεσης οι ιταλικές δυνάμεις αριθμούσαν 25 μεραρχίες, υπερδιπλάσιες δηλαδή των αντίστοιχων 12 ελληνικών. Ο Έλληνας στρατάρχης Παπάγος ούτε κατά διάνοια δεν μπορούσε να ενισχύσει τις δικές μας δυνάμεις, αφού οι Βρετανοί είχαν ήδη ειδοποιήσει για την επικείμενη γερμανική επίθεση στο μέτωπο της ελληνοβουλγαρικής μεθορίου. Το ελληνικό επιτελείο έπρεπε και πάλι να στηριχθεί στο ακμαιότατο ηθικό των Ελλήνων μαχητών. Και η αναγκαστική αυτή προσδοκία δεν διαψεύσθηκε.
Λίγες μέρες πριν την εκδήλωση της χερσαίας επίθεσης, η ιταλική αεροπορία, ανενόχλητη από τα ελάχιστα ελληνικά αεροσκάφη, βομβάρδιζε τις ελληνικές θέσεις του Β' Σώματος Στρατού σε όλο το μήκος του μετώπου, καθώς και στα μετόπισθεν με προτεραιότητα τις συγκοινωνίες. Και στις 06:30 το πρωί της 9ης Μαρτίου 1941 ξέσπασε η κόλαση. Οι Ιταλοί προσέβαλλαν με πυρά βαρέος πυροβολικού όλο το ελληνικό μέτωπο στις γραμμές Ποντγκοράνη - Σούκα και Κλεισούρα - Φράταρι - Μάλι Κρέσοβας. Ενδιάμεσοι αντικειμενικοί στόχοι ήταν τα υψώματα της Τρεμπεσίνας όπου βρίσκεται και το 731, είκοσι χιλιόμετρα πάνω από την Κλεισούρα, στο κέντρο ακριβώς της ελληνικής διάταξης. Η κατάληψή του είχε τεράστια σημασία για τους Ιταλούς αφού αν περνούσαν την Κλεισούρα θα μπορούσαν να κατευθυνθούν μέσω της κοιλάδας του Αώου προς Πρεμετή - Λεσκοβίκι - Μέρτζανη και Ερσέκα, αποκόπτοντας έτσι το βόρειο από το νότιο μέτωπο για να κατευθυνθούν στη συνέχεια προς τα Ιωάννινα.
Από τις 06:30 το πρωί της 9ης Μαρτίου έως και τις 09:00, οπότε και εκδηλώθηκε η επίθεση του ιταλικού πεζικού, τα 300 βαρέα πυροβόλα των Ιταλών έριξαν περί τα 100.000 βλήματα, χωρίς να συνυπολογίζονται τα βλήματα όλμων των 81 χλστ. από τους 60 όλμους που διέθετε κάθε ιταλική μεραρχία. Σε όλη τη διάρκεια της προπαρασκευής της χερσαίας επίθεσης, η ιταλική αεροπορία βομβάρδιζε ταυτόχρονα με το πυροβολικό τις ελληνικές θέσεις. Στο διάστημα αυτό το 731 κυριολεκτικά ανασκάφτηκε. Τα ύψους 4-5 μέτρων δέντρα που το κάλυπταν ξεριζώθηκαν, τα δε χαρακώματα και τα συρματοπλέγματα των Ελλήνων μαχητών κυριολεκτικά διαλύθηκαν. Ωστόσο όταν εκδηλώθηκε η σφοδρή επίθεση του ιταλικού πεζικού, εκεί στο ανασκαμμένο 731, υπήρχαν ακόμα Έλληνες που τσάκισαν και αυτήν όπως και όλες τις άλλες ιταλικές επιθέσεις στις επόμενες ώρες και μέρες. Είχε προηγηθεί η διαταγή του ταγματάρχη Δημήτρη Κασλά, διοικητή του 2ου τάγματος του 5ου συντάγματος που υπερασπιζόταν το 731:
«Επί των κατεχομένων θέσεων θα αμυνθώμεν μέχρις εσχάτων. Ουδείς θα κινηθεί προς τα οπίσω. Εμψυχώσατε τους άνδρας σας και τονώσατε το ηθικόν των. Τότε μόνον θα διέλθει ο εχθρός εκ της τοποθεσίας μας, όταν αποθάνωμεν άπαντες επί των θέσεών μας».
Ακολούθησαν τρεις ακόμα λυσσώδεις ιταλικές επιθέσεις κατά του 731 μέχρι το τέλος της πρώτης μέρας, με το ίδιο πάντοτε αποτέλεσμα. Οι Έλληνες στρατιώτες άφηναν υπομονετικά τους Ιταλούς να πλησιάζουν σε απόσταση βολής και ύστερα τους θέριζαν με πυρά αυτομάτων όπλων και με αιφνιδιαστικές αντεπιθέσεις με τις ξιφολόγχες.
Με μικροπαραλλαγές η εικόνα αυτή, στο 731 και στα υπόλοιπα σημεία του μετώπου, δεν άλλαξε μέχρι το τέλος της εαρινής επίθεσης και την αποχώρηση του κατασυγχισμένου Ντούτσε που επέστρεψε με μαδημένα φτερά στη Ρώμη. Αντιθέτως από τις 11 Μαρτίου και μετά οι ελληνικές δυνάμεις πύκνωσαν τις επιτυχημένες αντεπιθέσεις τους, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την αποκοπή και κύκλωση επιτιθέμενης ιταλικής φάλαγγας που κατέληξε σε πανωλεθρία και την παράδοση 501 Ιταλών αιχμαλώτων. Από την αρχή ως το τέλος της σφοδρότατης εαρινής επίθεσης των Ιταλών, το 731 και το αδελφό ύψωμα 717 δέχτηκαν το κύριο βάρος των ιταλικών επιθέσεων λόγω της στρατηγικής σημασίας τους. Τα βράχια ξεθεμελιώθηκαν. Οι άνθρωποι όμως που τα υπερασπίζονταν κράτησαν ψηλά την απόφασή τους ως το τέλος. Σήμερα, ο επισκέπτης του 731 θα δει στην κορυφή δύο πλάκες με αφιερώματα. Η μία, η πέτρινη, είναι των υπερασπιστών του υψώματος και γράφει μόνο: «Ντούτσε, νικήσαμε». Και η άλλη, η μαρμάρινη, είναι αφιέρωμα των μεταγενέστερων και μας πληροφορεί ότι: «Εδώ στις 9-3-41 το Δυτικοθεσσαλικό 5ο Σύνταγμα αντιμετώπισε νικηφόρα την μεγαλύτερη επίθεση του πολέμου. Αιωνία η μνήμη τους. Συλλογος φιλων ιστοριας νομου Καρδιτσας»
Πρεπει να σημειωθει οτι το 5ο Συνταγμα αποτελουνταν απο Καρδιτσιωτες και Τρικαλινους στρατιωτες.
Ίσως όμως, το καλύτερο αφιέρωμα στη μνήμη των ηρωϊκών υπερασπιστών του 731 να είναι τα λόγια ενός εχθρού. Ενός Ιταλού, έφεδρου ανθυπολοχαγού, που ηγήθηκε πολλές φορές των ανδρών του στις επιθέσεις κατά του 731. Και χρόνια μετά, προσκεκλημένος στην θρυλική εκπομπή του αξέχαστου Φρέντυ Γερμανού, «Αλάτι και Πιπέρι», εξομολογήθηκε στον οικοδεσπότη του: «Όταν εφορμήσαμε την πρώτη φορά κατά του 731, πίστευα ότι δεν θα συναντούσαμε ούτε έναν Έλληνα ζωντανό πάνω στο ύψωμα. Τόσο σφοδροί ήταν οι βομβαρδισμοί που προηγήθηκαν. Όμως εκείνοι ήταν εκεί και μας περίμεναν. Συνέχισα να πιστεύω το ίδιο και στις επόμενες επιθέσεις μας, που πάντα εκδηλώνονταν ύστερα από καταιγιστικά πυρά του πυροβολικού και της αεροπορίας μας. Όμως πάντα μας περίμεναν και μας απέκρουαν. Μετά την τρίτη μέρα των επιθέσεών μας, έπαψα πια να ελπίζω ότι δεν θα συναντούσαμε ζωντανούς τους υπερασπιστές του 731. Και οι στρατιώτες μας έπαψαν κι αυτοί να ελπίζουν πως η αεροπορία και το πυροβολικό μας θα έκαναν τη δουλειά μας αντί για μας. Αυτό είχε πολύ άσχημο αντίκτυπο στο ηθικό τους, το έβλεπα. Συχνά οι Έλληνες μας περίμεναν όρθιοι μπροστά στα κατεστραμένα χαρακώματά τους με τις λόγχες περασμένες στα όπλα τους. Συχνά γελούσαν δυνατά και φώναζαν. Είχαν υπερβεί τον άνθρωπο. Δεν ήταν άνθρωποι πλέον, το πιστεύω αυτό, ήταν θηρία».
Αξίζει να σημειωθεί ότι μετά το πέρας της μάχης το Ύψωμα 731 είχε γίνει χαμηλότερο από τους βομβαρδισμούς κατά 5 μετρά και μετατράπηκε σε Ύψωμα 726.
Και κατι από το βιβλιο
ΓΕΝΙΚΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΣΤΡΑΤΟΥΔΙΕΥΘΥΝΣΙΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΣΤΡΑΤΟΥ«ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1940-41»σελ. 143-144. :
... Εις τον ορισθέντα ως αντιπρόσωπον διὰ την υπογραφήν του πρωτοκόλλου εκεχειρίας Διοικητήν του Ι/67 Τάγματος, εδόθη η ευκαιρία να διατρέξη το προ του 731 έδαφος μέχρι του προς Δυσμάς υψ. 717, μήκους 500 περίπου μέτρων και να αντιληφθή ιδίοις όμμασι την τρομακτικήν φθοράν ην είχον υποστή οι Ιταλοί κατά τας εναντίον του 731 επιθέσεις των.
Ούτος, εις σχετικήν έκθεσίν του, αναφέρει ότι, καίτοι είχεν ήδη αντικρίσει εικόνας ανθρωποσφαγής εις τα πεδία μαχών εν Μακεδονία και Μικρά Ασία, εν τούτοις το μακάβριον και φρικιαστικόν θέαμα όπερ αντίκρυσεν εις τον μεταξύ του 731 και του 717 χώρον, υπερέβαινε τας δυνατότητας της φαντασίας του.
Όλη σχεδόν η ορατή κατά μήκος της μεταξύ των δύο υψωμάτων κορυφογραμμής ζώνη, πλάτους 150 περίπου μέτρων, ήτο κεκαλυμμένη διά πτωμάτων, εγκατεσπαρμένων κατά σωρούς, μεταξύ των οποίων, ως διακοσμητικόν συμπλήρωμα, προέβαλον αποκεκομμένα μέλη κατατεμαχισθέντων μαχητών. Η μακάβριος εντύπωσις εκορυφούτο διά της θέας θανασίμου εναγκαλισμού αντιπάλων, εξ ων ουκ ολίγοι από της Ελληνικής πλευράς.
Ανάλογον εικόνα θα παρουσίαζον ασφαλώς και αι εκατέρωθεν της κορυφογραμμής προς τας χαράδρας Προι Μαθ και Προι Βέλες κατερχόμεναι κλιτείς (2) (Αρχείον ΔΙΣ/Φ.682/Θ/1)
Σημειωτέον ότι, ως αναφέρεται εν τη εκθέσει του 19ου Συντάγματος, όπερ ημύνετο του υψ. 731, ο επί κεφαλής των αποσταλέντων υπό των Ιταλών εις τας Ελληνικάς γραμμάς την πρωίαν της 22ας Μαρτίου κηρύκων στρατιωτικός ιερεύς, υπέστη ισχυρόν ψυχικόν κλονισμόν επί τη θέα της τρομεράς ανθρωποσφαγής.
Ούτος, καίτοι είχε διαδράμει με δεδεμένους οφθαλμούς το εγγύτερον προς τας Ελληνικάς γραμμάς έδαφος, ένθα η πυκνότης των πτωμάτων ήτο μεγαλυτέρα, εν τούτοις ευθύς ως ωδηγήθη εις το Σ.Δ. του ΙΙΙ/19 Τάγματος και τω αφηρέθη ο επίδεσμος των οφθαλμών, εκάλυψε το πρόσωπόν του δι' αμφοτέρων των χειρών, ψιθυρίζων "terribile" (τρομερόν), κατελήφθη υπό τρομώδους καταστάσεως και απητήθη αρκετή δόσις κονιάκ ίνα συνέλθη και ανακτήση την ηρεμίαν του.
Η εξαιρετική αυτή φθορά των ενεργησάντων τας εναντίον του υψ. 731 τμημάτων, δικαιολογεί την απόφασιν των Ιταλών όπως ανεγείρουν επί του υψώματος τούτου όπερ απεκάλεσαν «Ιεράν Ζώνην» (1) (Στρατάρχη Cavallero. «DIARIO» 14 Μαρτίου) το γενικόν μνημείον των πεσόντων εν Αλβανία μαχητών των ...
Το ’40, έτσι όπως το διδαχθήκαμε οι μεγαλύτεροι στο σχολείο - κι έτσι όπως δεν το διδάσκονται σήμερα τα παιδιά μας - δεν ήταν απλά ένα έπος. Στην πραγματικότητα ήταν μιά σειρά από έπη. Ένα από αυτά διαδραματίσθηκε στο βορειοηπειρωτικό ύψωμα 731 από τις 9 έως τις 15 Μαρτίου 1941, όταν ο Μουσολίνι έδωσε...
την διαταγή για την περίφημη «εαρινή επίθεση» γοήτρου του ιταλικού στρατού.
Μέχρι τότε η ξιπασμένη υπόσχεση που είχε δώσει στον σύμμαχό του Χίτλερ, ότι «θα τσακίσει τη ραχοκοκκαλιά των Ελλήνων», είχε υλοποιηθεί ως τραγωδία του από 14 Νοεμβρίου διαρκώς υποχωρούντος ιταλικού στρατού. Οι συνεχείς αλλαγές των Ιταλών αρχιστρατήγων του αλβανικού μετώπου δεν είχαν φέρει κανένα αποτέλεσμα και ο Χίτλερ αδημονούσε να τελειώνει με την ελληνική εκκρεμότητα για να εξαπολύσει την «Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα» κατά της Σοβιετικής Ένωσης. Ήδη οι Γερμανοί στρατηγοί είχαν καταστρώσει το σχέδιο «Μαρίτα» για την επίθεση κατά της Ελλάδας κι ο Μουσολίνι καιγόταν να τους προλάβει και ν’ αποδείξει στους ισχυρούς του συμμάχους ότι μπορούσε και μόνος του να κάμψει την αντίσταση των Ελλήνων.Έτσι τις παραμονές της ιταλικής αντεπίθεσης οι ιταλικές δυνάμεις αριθμούσαν 25 μεραρχίες, υπερδιπλάσιες δηλαδή των αντίστοιχων 12 ελληνικών. Ο Έλληνας στρατάρχης Παπάγος ούτε κατά διάνοια δεν μπορούσε να ενισχύσει τις δικές μας δυνάμεις, αφού οι Βρετανοί είχαν ήδη ειδοποιήσει για την επικείμενη γερμανική επίθεση στο μέτωπο της ελληνοβουλγαρικής μεθορίου. Το ελληνικό επιτελείο έπρεπε και πάλι να στηριχθεί στο ακμαιότατο ηθικό των Ελλήνων μαχητών. Και η αναγκαστική αυτή προσδοκία δεν διαψεύσθηκε.
Λίγες μέρες πριν την εκδήλωση της χερσαίας επίθεσης, η ιταλική αεροπορία, ανενόχλητη από τα ελάχιστα ελληνικά αεροσκάφη, βομβάρδιζε τις ελληνικές θέσεις του Β' Σώματος Στρατού σε όλο το μήκος του μετώπου, καθώς και στα μετόπισθεν με προτεραιότητα τις συγκοινωνίες. Και στις 06:30 το πρωί της 9ης Μαρτίου 1941 ξέσπασε η κόλαση. Οι Ιταλοί προσέβαλλαν με πυρά βαρέος πυροβολικού όλο το ελληνικό μέτωπο στις γραμμές Ποντγκοράνη - Σούκα και Κλεισούρα - Φράταρι - Μάλι Κρέσοβας. Ενδιάμεσοι αντικειμενικοί στόχοι ήταν τα υψώματα της Τρεμπεσίνας όπου βρίσκεται και το 731, είκοσι χιλιόμετρα πάνω από την Κλεισούρα, στο κέντρο ακριβώς της ελληνικής διάταξης. Η κατάληψή του είχε τεράστια σημασία για τους Ιταλούς αφού αν περνούσαν την Κλεισούρα θα μπορούσαν να κατευθυνθούν μέσω της κοιλάδας του Αώου προς Πρεμετή - Λεσκοβίκι - Μέρτζανη και Ερσέκα, αποκόπτοντας έτσι το βόρειο από το νότιο μέτωπο για να κατευθυνθούν στη συνέχεια προς τα Ιωάννινα.
Από τις 06:30 το πρωί της 9ης Μαρτίου έως και τις 09:00, οπότε και εκδηλώθηκε η επίθεση του ιταλικού πεζικού, τα 300 βαρέα πυροβόλα των Ιταλών έριξαν περί τα 100.000 βλήματα, χωρίς να συνυπολογίζονται τα βλήματα όλμων των 81 χλστ. από τους 60 όλμους που διέθετε κάθε ιταλική μεραρχία. Σε όλη τη διάρκεια της προπαρασκευής της χερσαίας επίθεσης, η ιταλική αεροπορία βομβάρδιζε ταυτόχρονα με το πυροβολικό τις ελληνικές θέσεις. Στο διάστημα αυτό το 731 κυριολεκτικά ανασκάφτηκε. Τα ύψους 4-5 μέτρων δέντρα που το κάλυπταν ξεριζώθηκαν, τα δε χαρακώματα και τα συρματοπλέγματα των Ελλήνων μαχητών κυριολεκτικά διαλύθηκαν. Ωστόσο όταν εκδηλώθηκε η σφοδρή επίθεση του ιταλικού πεζικού, εκεί στο ανασκαμμένο 731, υπήρχαν ακόμα Έλληνες που τσάκισαν και αυτήν όπως και όλες τις άλλες ιταλικές επιθέσεις στις επόμενες ώρες και μέρες. Είχε προηγηθεί η διαταγή του ταγματάρχη Δημήτρη Κασλά, διοικητή του 2ου τάγματος του 5ου συντάγματος που υπερασπιζόταν το 731:
«Επί των κατεχομένων θέσεων θα αμυνθώμεν μέχρις εσχάτων. Ουδείς θα κινηθεί προς τα οπίσω. Εμψυχώσατε τους άνδρας σας και τονώσατε το ηθικόν των. Τότε μόνον θα διέλθει ο εχθρός εκ της τοποθεσίας μας, όταν αποθάνωμεν άπαντες επί των θέσεών μας».
Ακολούθησαν τρεις ακόμα λυσσώδεις ιταλικές επιθέσεις κατά του 731 μέχρι το τέλος της πρώτης μέρας, με το ίδιο πάντοτε αποτέλεσμα. Οι Έλληνες στρατιώτες άφηναν υπομονετικά τους Ιταλούς να πλησιάζουν σε απόσταση βολής και ύστερα τους θέριζαν με πυρά αυτομάτων όπλων και με αιφνιδιαστικές αντεπιθέσεις με τις ξιφολόγχες.
Με μικροπαραλλαγές η εικόνα αυτή, στο 731 και στα υπόλοιπα σημεία του μετώπου, δεν άλλαξε μέχρι το τέλος της εαρινής επίθεσης και την αποχώρηση του κατασυγχισμένου Ντούτσε που επέστρεψε με μαδημένα φτερά στη Ρώμη. Αντιθέτως από τις 11 Μαρτίου και μετά οι ελληνικές δυνάμεις πύκνωσαν τις επιτυχημένες αντεπιθέσεις τους, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την αποκοπή και κύκλωση επιτιθέμενης ιταλικής φάλαγγας που κατέληξε σε πανωλεθρία και την παράδοση 501 Ιταλών αιχμαλώτων. Από την αρχή ως το τέλος της σφοδρότατης εαρινής επίθεσης των Ιταλών, το 731 και το αδελφό ύψωμα 717 δέχτηκαν το κύριο βάρος των ιταλικών επιθέσεων λόγω της στρατηγικής σημασίας τους. Τα βράχια ξεθεμελιώθηκαν. Οι άνθρωποι όμως που τα υπερασπίζονταν κράτησαν ψηλά την απόφασή τους ως το τέλος. Σήμερα, ο επισκέπτης του 731 θα δει στην κορυφή δύο πλάκες με αφιερώματα. Η μία, η πέτρινη, είναι των υπερασπιστών του υψώματος και γράφει μόνο: «Ντούτσε, νικήσαμε». Και η άλλη, η μαρμάρινη, είναι αφιέρωμα των μεταγενέστερων και μας πληροφορεί ότι: «Εδώ στις 9-3-41 το Δυτικοθεσσαλικό 5ο Σύνταγμα αντιμετώπισε νικηφόρα την μεγαλύτερη επίθεση του πολέμου. Αιωνία η μνήμη τους. Συλλογος φιλων ιστοριας νομου Καρδιτσας»
Πρεπει να σημειωθει οτι το 5ο Συνταγμα αποτελουνταν απο Καρδιτσιωτες και Τρικαλινους στρατιωτες.
Ίσως όμως, το καλύτερο αφιέρωμα στη μνήμη των ηρωϊκών υπερασπιστών του 731 να είναι τα λόγια ενός εχθρού. Ενός Ιταλού, έφεδρου ανθυπολοχαγού, που ηγήθηκε πολλές φορές των ανδρών του στις επιθέσεις κατά του 731. Και χρόνια μετά, προσκεκλημένος στην θρυλική εκπομπή του αξέχαστου Φρέντυ Γερμανού, «Αλάτι και Πιπέρι», εξομολογήθηκε στον οικοδεσπότη του: «Όταν εφορμήσαμε την πρώτη φορά κατά του 731, πίστευα ότι δεν θα συναντούσαμε ούτε έναν Έλληνα ζωντανό πάνω στο ύψωμα. Τόσο σφοδροί ήταν οι βομβαρδισμοί που προηγήθηκαν. Όμως εκείνοι ήταν εκεί και μας περίμεναν. Συνέχισα να πιστεύω το ίδιο και στις επόμενες επιθέσεις μας, που πάντα εκδηλώνονταν ύστερα από καταιγιστικά πυρά του πυροβολικού και της αεροπορίας μας. Όμως πάντα μας περίμεναν και μας απέκρουαν. Μετά την τρίτη μέρα των επιθέσεών μας, έπαψα πια να ελπίζω ότι δεν θα συναντούσαμε ζωντανούς τους υπερασπιστές του 731. Και οι στρατιώτες μας έπαψαν κι αυτοί να ελπίζουν πως η αεροπορία και το πυροβολικό μας θα έκαναν τη δουλειά μας αντί για μας. Αυτό είχε πολύ άσχημο αντίκτυπο στο ηθικό τους, το έβλεπα. Συχνά οι Έλληνες μας περίμεναν όρθιοι μπροστά στα κατεστραμένα χαρακώματά τους με τις λόγχες περασμένες στα όπλα τους. Συχνά γελούσαν δυνατά και φώναζαν. Είχαν υπερβεί τον άνθρωπο. Δεν ήταν άνθρωποι πλέον, το πιστεύω αυτό, ήταν θηρία».
Αξίζει να σημειωθεί ότι μετά το πέρας της μάχης το Ύψωμα 731 είχε γίνει χαμηλότερο από τους βομβαρδισμούς κατά 5 μετρά και μετατράπηκε σε Ύψωμα 726.
Και κατι από το βιβλιο
ΓΕΝΙΚΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΣΤΡΑΤΟΥΔΙΕΥΘΥΝΣΙΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΣΤΡΑΤΟΥ«ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1940-41»σελ. 143-144. :
... Εις τον ορισθέντα ως αντιπρόσωπον διὰ την υπογραφήν του πρωτοκόλλου εκεχειρίας Διοικητήν του Ι/67 Τάγματος, εδόθη η ευκαιρία να διατρέξη το προ του 731 έδαφος μέχρι του προς Δυσμάς υψ. 717, μήκους 500 περίπου μέτρων και να αντιληφθή ιδίοις όμμασι την τρομακτικήν φθοράν ην είχον υποστή οι Ιταλοί κατά τας εναντίον του 731 επιθέσεις των.
Ούτος, εις σχετικήν έκθεσίν του, αναφέρει ότι, καίτοι είχεν ήδη αντικρίσει εικόνας ανθρωποσφαγής εις τα πεδία μαχών εν Μακεδονία και Μικρά Ασία, εν τούτοις το μακάβριον και φρικιαστικόν θέαμα όπερ αντίκρυσεν εις τον μεταξύ του 731 και του 717 χώρον, υπερέβαινε τας δυνατότητας της φαντασίας του.
Όλη σχεδόν η ορατή κατά μήκος της μεταξύ των δύο υψωμάτων κορυφογραμμής ζώνη, πλάτους 150 περίπου μέτρων, ήτο κεκαλυμμένη διά πτωμάτων, εγκατεσπαρμένων κατά σωρούς, μεταξύ των οποίων, ως διακοσμητικόν συμπλήρωμα, προέβαλον αποκεκομμένα μέλη κατατεμαχισθέντων μαχητών. Η μακάβριος εντύπωσις εκορυφούτο διά της θέας θανασίμου εναγκαλισμού αντιπάλων, εξ ων ουκ ολίγοι από της Ελληνικής πλευράς.
Ανάλογον εικόνα θα παρουσίαζον ασφαλώς και αι εκατέρωθεν της κορυφογραμμής προς τας χαράδρας Προι Μαθ και Προι Βέλες κατερχόμεναι κλιτείς (2) (Αρχείον ΔΙΣ/Φ.682/Θ/1)
Σημειωτέον ότι, ως αναφέρεται εν τη εκθέσει του 19ου Συντάγματος, όπερ ημύνετο του υψ. 731, ο επί κεφαλής των αποσταλέντων υπό των Ιταλών εις τας Ελληνικάς γραμμάς την πρωίαν της 22ας Μαρτίου κηρύκων στρατιωτικός ιερεύς, υπέστη ισχυρόν ψυχικόν κλονισμόν επί τη θέα της τρομεράς ανθρωποσφαγής.
Ούτος, καίτοι είχε διαδράμει με δεδεμένους οφθαλμούς το εγγύτερον προς τας Ελληνικάς γραμμάς έδαφος, ένθα η πυκνότης των πτωμάτων ήτο μεγαλυτέρα, εν τούτοις ευθύς ως ωδηγήθη εις το Σ.Δ. του ΙΙΙ/19 Τάγματος και τω αφηρέθη ο επίδεσμος των οφθαλμών, εκάλυψε το πρόσωπόν του δι' αμφοτέρων των χειρών, ψιθυρίζων "terribile" (τρομερόν), κατελήφθη υπό τρομώδους καταστάσεως και απητήθη αρκετή δόσις κονιάκ ίνα συνέλθη και ανακτήση την ηρεμίαν του.
Η εξαιρετική αυτή φθορά των ενεργησάντων τας εναντίον του υψ. 731 τμημάτων, δικαιολογεί την απόφασιν των Ιταλών όπως ανεγείρουν επί του υψώματος τούτου όπερ απεκάλεσαν «Ιεράν Ζώνην» (1) (Στρατάρχη Cavallero. «DIARIO» 14 Μαρτίου) το γενικόν μνημείον των πεσόντων εν Αλβανία μαχητών των ...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου